Trochę genetyki

Dalmatyńczyk ze względu na swoje charakterystyczne umaszczenie jest psem dość ciekawym pod względem genetycznym.
Chociaż wzorzec FCI dopuszcza tylko dwa prawidłowe warianty kolorystyczne: biało-czarny i biało-brązowy to wskutek różnych zawirowań genetycznych powstają czasami dość oryginalne warianty umaszczeń.
Aby było łatwiej zrozumieć niektóre zagadnienia wyjaśnijmy kilka podstawowych pojęć :)

Nośnikiem materiału genetycznego (DNA) jest chromosom. W każdym chromosomie są loci (l.poj to locus) czyli miejsca/ przegródki w których znajdują się geny warunkujące określone cechy organizmu. W danym locus mogą się znajdować różne warianty genu czyli allele. Allele mogą być dominujące (oznaczane zwyczajowo wielką literą) lub recesywne (oznaczane małą literą). Materiał genetyczny dubluje się w postaci par chromosomów homologicznych (czyli zawierających podobną informację genetyczną) pochodzących od pokolenia rodzicielskiego (matki i ojca).W takich chromosomach mogą się znaleźć zarówno allele dominujące jak i recesywne tworząc homozygoty dominujące/recesywne (czyli dwa allele dominujące lub dwa recesywne) lub heterozygoty (jeden allel dominujący i jeden recesywny). Cecha niesiona przez allel recesywny ujawni się tylko w przypadku wystąpienia homozygoty recesywnej.
Jeśli chodzi o umaszczenie to za różne cechy i odmiany barwne odpowiadają następujące loci:
A (agouti- charakterystyczne dla dzikich zwierząt), B (brązowe/czarne), C (albinotyczne- niepożądane u psów), D (rozwodnienia koloru- stopień nasycenia) E (rozłożenie czarnego pigmentu na ciele), G (szarzenie) , K (dominujący czarny), M (merle- marmurkowy), R (dereszowatość-), S (plamistość) i T (nakrapianie). Każdy z genów w tych loci może występować w kilku wariantach alleli- to dlatego jest tyle różnych odmian barwnych psów różnych ras!

Przykładowo genotyp dalmatyńczyka z czarnymi plamkami wygląda tak: A(s)-B-D-Es(w)s(w)T 

Umaszczenie podstawowe-prawidłowe

Przy dwóch podstawowych barwach dalmatyńczyków sprawa jest dość prosta: kolor czarny jest warunkowany genem dominującym "B", a brązowy genem recesywnym "b". Oznacza to, że dalmatyńczyk o czarnym zabarwieniu plamek może mieć genotyp zarówno "BB" jak również "Bb". Dalmatyńczyki z brązowymi plamkami mają genotyp "bb".

Pozostałe odmiany kolorystyczne są nieprawidłowe i nie są zgodne ze wzorcem FCI:
1.Cytrynowy (Lemon):
Oprócz podstawowego genu "B" równie ważny jest u dalmatyńczyków gen w locus "E". Dominujący gen "E"  w postaci "EE" lub "Ee" wzmacnia ciemny (czarny lub brązowy) pigment natomiast kombinacja dwóch genów recesywnych "ee" powoduje brak ciemnej pigmentacji i rozjaśnienie istniejących plamek do koloru od jasnożółtego do jasnopomarańczowego. W zależności od tego jaka kombinacja występuje w locus "B" (dla przypomnienia może to być "BB", "Bb" lub "bb") pies będzie miał nos czarny lub brązowy. W Anglii dalmatyńczyki o tym umaszczeniu w zależności od pigmentacji nosa określa się jako lemon (nos czarny) lub orange (nos brązowy).Czasami kolor cytrynowy jest tak jasny, że pies wydaje się być prawie biały- od albinotyzmu odróżnia go jednak pigmentacja nosa i oczu.

 

Poniżej tabela obrazująca dziedziczenie umaszczenia u dalmatyńczyków

2.Niebieski (Blue)
W rzeczywistości nie jest to kolor niebieski tylko stalowoszary. Ta odmiana barwna występuje w wielu rasach  i uwarunkowana jest wystąpieniem recesywnej homozygoty genu "dd". Gen ten wpływa na rozjaśnienie/ "wyblaknięcie" czarnego genu "B". U psów z brązowymi plamami obecność genu "dd" może powodować rozjaśnienie brązu (kolor kawy z mlekiem).

3.Trójkolorowy
W rzeczywistości dalmatyńczyki trójkolorowe nie zawierają plamek czarnych i brązowych na białym tle a genetycznie są "zaprogramowane" tylko na jedną z tych barw. Wystąpienie jaśniejszych plamek spowodowane jest przez uaktywnienie "gratisowego" dla dalmatyńczyków genu  powodującego u ras jednobarwnych tzw.podpalanie. Wizualne wystąpienie trzech kolorów zawdzięczamy genowi A (t). Normalnie nakrapiany dalmatyńczyk mający geny A(s)A(s)ma tylko czarne lub brązowe kropki. Pies A(t)A(t) jest trójkolorowy. Natomiast osobnik z genotypem A(s)A(t) jest nosicielem "trójkolorowości".

https://zapytaj.onet.pl/Category/010,001/2,30846111,Ktore_umaszczenie_dalmatynczyka_wolisz.html

4.Pręgowany
Nie wiadomo do końca jaka mutacja genetyczna i jaki sposób dziedziczenia powoduje wystąpienie tej odmiany kolorystycznej u dalmatyńczyka (prawdopodobnie odpowiada za to allel e(br) ale niektóre źródła podają że może istnieć osobny gen warunkujący pręgowanie).  Pręgowanie nie jest osobnym kolorem umaszczenia tylko wzorem ciemniejszych pasków na jaśniejszym tle. Wzór ten występuje wyłącznie na dalmatyńczykach trójkolorowych. Pręgowana nie jest kolorem, ale raczej wzorem ciemnych pasków na płowym tle.

Może się też zdarzyć, że pręgowanie nie będzie widoczne na całym psie tylko na niektórych jego obszarach-  wtedy część plamek jest pręgowana a część gładka trójkolorowa.













5. Mozaikowy
Od psów trójkolorowych odróżnia je to, że mają pojedyncze miejsca o innym umaszczeniu niż podstawowe.  Najczęściej jest to pojedyncza brązowa plamka u czarnego dalmatyńczyka lub cytrynowa u brązowego.

6. Cętki o dwóch odcieniach jednego koloru

Cętki mają jaśniejsze środki i ciemniejsze obwódki- zdarza się u psów które są cytrynowe ale recesywna homozygota "ee" z jakiegoś powodu nie do końca wyeliminowała ciemny pigment.








Dalmatyńczyki długowłose
Wystąpienie dłuższego włosa u dalmatyńczyków związane jest z wystąpieniem homozygoty recesywnej genu L (ang. Longhair).  Przy standardowej krótkiej sierści pies ma w genotypie homozygotę dominującą (LL) lub heterozygotę (Ll). Tylko homozygota recesywna (ll) ujawni się w postaci długiego włosa. Dalmatyńczyki takie nie są oczywiście zgodne z wzorcem FCI, niemniej mają swoich zwolenników i poza granicami Polski są osoby zajmujące się ich hodowlą.

https://bowieslcdalmatians.com/

/na postawie:

"Kynologia" J.Monkiewicz, K.Rogowska, J.Wajdzik

 http://paisleydals.com- wszystkie zdjęcia nieopisane w inny sposób z tej strony oraz https://psy24.pl/hodowla-psa,ac132/umaszczenia-dziedziczenie-u-psow,3207/